چرا تدریس ورزش، هنر و قرآن در برنامه درسی ابتدایی متولی ندارد؟

چکیده مصاحبه پژوهشی:

- در برخی مدارس دولتی دانش آموزان در روزهای تعطیلی معلم های مشمول تقلیل کار؛ عملا معلم ندارند.

- دروسی چون تربیت بدنی، هنر و قرآن در بسیاری از مدارس دولتی در نبود معلم کارآزموده و متخصص عملا از  برنامه و اهداف اصلی خود به دور مانده ­اند.

- برخی مدیران مدارس ابتدایی دولتی برای جبران کمبود معلم در دروس پرورشی، هنر، قرآن و تربیت بدنی در نبود منابع مالی به استفاده از افراد داوطلب غیر متخصص به عنوان معلم در این دروس روی آورده اند.

- سایه سنگین کمبود معلم بر سر آموزش و پرورش کشورمان روز به روز پر رنگ تر می شود.

- مسائلی که امروز در مدارس در این حوزه با آن مواجهیم در سال‌های قبل قابل پیش بینی و پیشگیری بود.

-تامین معلم ورزش و قرآن و هنر به عهده معاونت پرورشی است.

-مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید : از سال تحصیلی جاری برای مدارس دوره ابتدایی، معلم مجزا که درس قرآن را تدریس کند بکار گرفته نخواهد شد.

پژوهش خبری صدا وسیما: گفته می‌شود مهم‌ترین ارکان آموزش و پرورش عبارتند از معلم،‌ محتوا و برنامه درسی و امکانات آموزشی و اگر در هریک از اینها خللی وارد شود کارآمدی نظام تعلیم و تربیت زیر سوال می رود. به ویژه مقطع ابتدایی که پایه گذاری رشد شخصیت فردی و اجتماعی دانش آموزان در ابعاد مختلف آموزشی و تربیتی و رفتاری به آن وابسته است در این زمینه از حساسیت بیشتری برخوردار است. آموزش و پرورش این روزها مشکلات و نارسایی های متعددی دارد و در این میان آنچه همواره خلاهای این سیستم را پوشش داده است حضور معلمانی کارآمد و دلسوز بوده است که تلاش های خالصانه و مهارت های حرفه­ای­شان این کشتی عظیم را در تلاطم روزگار حفظ کرده و به جلو برده است. این روزها اما آنچه نگران کننده است کمبود روزافزون معلم و عدم تامین آن است که مشکلاتی در این عرصه پدید آورده است. در این خصوص با یکی از همین معلمان که از نزدیک با مسائل و مشکلات ناشی از کمبود معلم در مدارس به ویژه در دروسی چون قرآن، هنر،‌ ورزش و پرورشی مواجه است به گفتگو کردیم.  [1]

 مشکلات و نابسامانی دروس قرآن ،‌ هنر، ورزش و پرورشی در مدارس دولتی

ـ زهرا قاسمی کارشناس آموزش و پرورش و آموزگار پایه اول دبستان: در دوره ابتدایی رسم بر این است که معلم زیر بیست سال سابقه همه دروس را خودش پوشش می ­دهد ولی معلم ­هایی که 20 سال به بالا سابقه تدریس دارند تقلیل کار می­ گیرند. یعنی یک روز در هفته مرخصی دارند (علاوه بر تعطیلی پنج شنبه ­های مدارس). معلم تقلیل کاری پایه اول و دوم که یک روز در هفته حضور ندارد معلم دیگری باید آن را پوشش بدهد. عموما برنامه دروس قرآن هنر و ورزش را که با معلم اصلی تدریس نمی ­شود به این روز منتقل می­کنند. 

مشکل اینجاست که به کلاس ­های بالاتر برای ورزش و هنر و قرآن معلم می ­دهند ولی برای پایه های اول و دوم هفته ­ای یک ساعت 45 دقیقه ­ای یعنی یک هفته در میان سهم آموزش هنر است. تامین معلم ورزش و قرآن و هنر به عهده معاونت پرورشی است و واحد پرورشی معلمانش را می ­فرستد که الیته معمولا معلم ندارند. دانش ­آموزی که آن روز به مدرسه می ­آید معلم ندارد. معمولا مدیر مدرسه باید خودش نیرو بگیرد ولی چون بودجه ندارد نمی­ تواند بگیرد و به ناچار، از همکاری اولیای دانش آموزان برای سرپرستی کلاس درس در آن روز برای زنگ هنر و ورزش و قرآن از آن استفاده می­ کند. بعضا مدیر مدرسه کسی از نزدیکان خود را که تحصیلات و تخصصی غیر مرتبط دارد برای ساعت ورزش می ­آورد و این در حالی است که برنامه درسی مشخصی هم برایش ارائه نداده اند. یا مثلا برای قران یکی از اولیای دانش آموزان به طور داوطلبانه هفته ­ای یک جلسه برای دانش آموزان پایه اول ابتدایی آموزش قران را تقبل می ­کند. خود معلم کلاس اول هم قرآن را در حد روخوانی و روان خوانی می ­تواند تدریس کند. اما پیام های قرآنی و آموزش های توام با قصه و داستان و شعر خوانی و حفظ سوره های کوچک که در برنامه آموزشی قرآن پایه اول و دوم است کاری تخصصی است که باید مربی قرآن دوره دیده، انجام دهد اما به دلیل کمبود معلم پرورشی و قرآن و مسائل مالی مدارس،‌ چنین چیزی عملا تحقق نمی ­یابد. هنر را هم همان معلمی که برای ورزش می­آید تقبل می­ کند. اما اینها نیروی کارآزموده نیستند. بعلاوه این که کتاب چاپی راهنمای معلم نیز در اغلب مدارس موجود نیست می­ گویند فایل آن را از سایت بردارید اما در مدرسه­ ای که به اینترنت دسترسی ندارد معلم چگونه باید بتواند در مواقع لزوم به آن مراجعه کند.

-آیا ساعت هنر یک ساعت آزاد است که باید دانش آموز فعالیت های هنری آزاد انجام دهد یا خیر؟

اساسا معلمی به نام معلم هنر در دوره ابتدایی وجود ندرد و خود معلم پایه باید این کار را بکند و اصلا برنامه درسی هنر گرچه جزو دروس دانش آموزان هست ولی کتاب درسی هنر کلا حذف شده ولی بر اساس آن طرح هایی اعلام می شود  و فقط از ما عکس گرفته می شود و در یک پوشه ای تجمیع و ارسال می شود اصلا این گزارش دهی پرورشی­ ها در مدرسه فقط این شده که یک برنامه مناسبتی اجرا می کنند و فیلم و عکس از آن تهیه و ضمیمه گزارش می کنند و برای اداره می فرستند. اشکال کار این است که نیروی جوان ندارند نیروهای مربی پرورشی، در حال بازنشستگی هستند و مربی جایگزین اینها طی چند سال اخیر تربیت و تامین نشده است.

معلم قرآن چون کتاب قرآن دست بچه­ ها موجود است مجبور است یک کاری انجام بدهد و آموزش بدهد گرچه در نبود معلم تخصصی برای این درس، کیفیت آن چندان مناسب نیست.

ورزش و هنر در دوره ابتدایی متولی ندارد

ورزش و هنر نیز در دوره ابتدایی هیچ متولی ندارد. معلمی که ذوق هنری ندارد و آموزش های لازم را ندیده است چگونه می­ تواند در این حوزه آموزش با کیفیت داشته باشد؟ هنر یعنی تمام خلاقیت دانش آموز . ساعت درس هنر هم محدود و در هفته دو ساعت است و آن هم معمولا اجرا نمی­ شود و در نبود معلم تخصصی برای هنر،‌ ساعتش برای دروس دیگر گذاشته می­ شود به ویژه آن که با تعطیل شدن روزهای پنج شنبه، ساعات درسی هفتگی نیز کاهش یافته است. قرار بر این بود که روز پنج شنبه برای فعالیت های فوق برنامه دانش آموزان باشد.  به این ترتیب در برخی مدارس متاسفانه در  این یک روز تعطیلی معلم های تقلیل کاری،‌ در نبود معلم جایگزین دانش آموزان عملا بدون برنامه درسی، وقتشان تلف می­ شود به گونه ای که اولیای دانش آموزان نیز تمایل ندارند که فرزندشان در این روز به مدرسه بیاید و عملا کلاس ها در این روز با غیبت دانش آموزان خالی می­ شود.

موید این موضوع اظهارات مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش است که می‌گوید^[2]: از سال تحصیلی جاری برای مدارس دوره ابتدایی، معلم مجزا که درس قرآن را تدریس کند بکار گرفته نخواهد شد، وظیفه آموزش قرآن در مقطع ابتدایی به عهده معلم هر کلاس است. و نیازی به استخدام معلم قرآن برای مدارس نیست، با این شیوه آمار معلمان قرآنی به تعداد معلمان مدارس ابتدایی خواهد بود. در دوره ابتدایی برای هر کلاس یک معلم به طور اختصاصی انتخاب می‌شود و در طول سال، تدریس و آموزش همه دروس برعهده همان معلم است، بحث تربیت معلم قرآنی باید توسط دستگاه‌های مرتبط صورت گیرد و متناسب با نیازهای آموزش و پرورش تحقق یابد و از طرفی دانشگاه فرهنگیان و معاونت ابتدایی آموزش و پرورش نیز متولی این امر هستند.

این در حالی است که فرشیدی وزیر اسبق آموزش و پرورش[3] نیز غیرمتخصص بودن معلمان مقطع ابتدایی در آموزش قرآن را پیش زمینه­ ای برای حذف تدریجی درس قرآن در مقطع دبستان می­ داند و معتقد است که: با اینکار معلم، از یک سو به دلیل محدود بودن ساعت های آموزشی و از سوی دیگر به دلیل عدم علاقه و توانایی لازم برای تدریس قرآن، زمان تعیین شده برای این درس را به سایر دروس اختصاص می دهد و به مرور زمان قرآن در مقطع ابتدایی به حاشیه خواهد رفت.

 کلام آخر

تعلیم و تربیت دانش آموزان آینده ساز کشور متناسب با اهداف متعالی سند چشم انداز و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در گرو تامین امکانات آموزشی و همه ملزومات مادی و معنوی آن و در صدر همه اینها تربیت و تامین معلم متخصص و با فضیلت از طریق تنها نهاد قانونی متولی آن یعنی دانشگاه فرهنگیان است. به نظر می رسد در نبود عزم راسخ و کم کاری متولیان امر تربیت معلم، دانشگاه فرهنگیان که متولی اصلی تامین معلمان مورد نیاز آموزش و پرورش است روز به روز از انجام وظیفه قانونی خود دور شده به نحوی که توان پاسخگویی به نیاز به جایگزینی خیل عظیم معلمانی که در سالهای اخیر به دلیل بازنشستگی لاجرم، عرصه تعلیم و تربیت فرزندانمان را ترک می­ کنند ندارد و آثار و نتایج این بی توجهی مسئولان  با شتاب بیشتری گریبانگیر آینده سازان کشورمان خواهد شد اگر این روند همچنان ادامه یابد.     

پژوهش خبری // پژوهشگر: فریفته هدایتی

--------------------------

[1] -گفتگوی تلفنی با زهرا قاسمی کارشناس آموزش و پرورش و آموزگار پایه اول دبستان؛ اداره پژوهش خبری؛ مهرماه 1396

[2] ـ فارس،‌ 15/ 5/ 96

[3] ـ آنا،‌6/6/ 96