مهارت آینه‌کاری در معماری ایران ثبت‌جهانی شد

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ این ثبت‌جهانی، به عنوان بیست‌وهفتمین میراث ناملموس ایران، جایگاه کشور را در میان ۱۰ قدرت برتر میراث فرهنگی جهان بیش از پیش استحکام می‌بخشد؛ کشوری که اکنون با ۲۹ میراث ملموس و طبیعی و ۲۷ میراث ناملموس، یکی از مهم‌ترین حافظان حافظه تاریخی و فرهنگی جهان به شمار می‌رود. 

آینه‌کاری ایرانی، هنری ریشه‌دار در سنت‌های معماری ایران‌زمین، بازتابی از ذوق زیبایی‌شناختی، هندسه قدسی و جهان‌بینی نورمحور ایرانی است. در این فن کم‌نظیر، قطعات کوچک آینه با دقتی مینیاتوری و هندسی بر سطوحی همچون سقف، گنبد، دیوار، ستون و طاق‌نما نصب می‌شود تا با شکست نور در هزاران سطح درخشان، فضایی روحانی، پویا و شکوهمند خلق شود.

تالار آینه کاخ‌گلستان در تهران و بخش‌هایی از مسجد شیخ لطف‌الله در اصفهان از مهم‌ترین نمود‌های تاریخی این هنر در مقیاسی جهانی‌اند؛ آثاری که قرائت ایرانی از نور، نظم، تناسب و تعالی معنوی را در قالب معماری متجسد می‌سازند.

فرآیند آینه‌کاری مجموعه‌ای از مهارت‌های پیچیده طراحی، نقشه‌کشی، آینه‌تراشی، گچ‌بری، گچ‌کاری، نقاشی و فنون موزاییکی است؛ فرآیندی ظریف و دشوار که نیازمند سال‌ها تجربه استادکارانه، دقت هندسی و درک عمیق از تناسبات معماری ایرانی است.

در اجرای این هنر، آینه‌ها با برش‌های الماس‌گونه در ابعاد و طرح‌های متنوع آماده شده و سپس با چسب‌های طبیعی و سازگار با محیط‌زیست-همچون سریش- بر سطح کار نصب می‌شوند. نقش‌مایه‌هایی همچون هندسه ایرانی، گل‌وبته، نقوش اسلیمی، پرنده و طرح‌های برجسته یا مسطح، به این هنر غنا و هویت می‌بخشند.

آینه در فرهنگ ایرانی همواره نماد پاکی، روشنایی، صداقت و تجلی حقیقت بوده است؛ مفهومی که در آینه‌کاری معماری نه تنها به عنصر زیبایی‌شناختی بلکه به زبان معناشناسانه معماری بدل شده است. بازتاب نور در آینه‌های کوچک، هم جلوه‌های بصری بی‌بدیلی خلق می‌کند و هم کارکردی عملی در روشن‌سازی فضا و مدیریت مصرف انرژی دارد؛ امری که این هنر را در زمره هنر‌های پایدار و هوشمندانه معماری سنتی قرار می‌دهد.

پرونده ثبت «مهارت آینه‌کاری در معماری ایران» با مشارکت گسترده استادکاران برجسته، مرمتگران، معماران، دانشگاه‌ها، انجمن‌های تخصصی و جوامع بومی و حرفه‌ای از شهر‌های تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و قم تهیه و تکمیل شد.

یونسکو پس از انجام ارزیابی‌های کارشناسی و میدانی، تداوم زنده مهارت، انتقال فعال بین‌نسلی، گستره کاربرد و نقش اجتماعی و فرهنگی این هنر را از مهم‌ترین دلایل واجد شرایط بودن آن برای ثبت جهانی اعلام کرد.

ثبت جهانی «مهارت آینه‌کاری در معماری ایران» نه تنها ادای دِینی به یکی از اصیل‌ترین فنون معماری ایرانی است بلکه فرصتی راهبردی برای ارتقای دیپلماسی فرهنگی، توسعه گردشگری هنری، تقویت هویت ملی و معرفی ظرفیت‌های تمدنی ایران در مقیاس جهانی به شمار می‌آید.

این ثبت، ایران را یک گام دیگر به سمت تثبیت جایگاه خود به عنوان یکی از کانون‌های اصلی تولید معنا، زیبایی و مهارت در جهان نزدیک می‌کند؛ جایگاهی که ریشه در میراثی دارد که هم بر پایه سنت استوار است و هم در افق آینده، چراغ راه فرهنگ‌سازی جهانی به شمار می‌رود.

بیستمین اجلاس کمیته بین‌الدولی حفظ میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو از ۸ تا ۱۳ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۷ تا ۲۲ آذرماه) در دهلی‌نو هند و در مجموعه تاریخی قلعه سرخ (Red Fort) برگزار می‌شود.